ขนุน ผลไม้พื้นบ้าน ประโยชน์มากมาย/ผลไม้เพื่อสุขภาพ ง่ายๆของคุณ

ขนุน ผลไม้พื้นบ้าน ประโยชน์มากมาย

ลักษณะทั่วไป

ขนุนเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ลำต้นสูงประมาร 8–15 เมตรมียางขาวทั้งต้น ใบ กลมรี ยาว 7–15 ซม. ก้านใบยาว 1-2.5 ซม. เนื้อใบเหนียวและหนา ดอก ออกเป็นช่อ ช่อดอกตัวเมียและตัวผู้จะอยู่บนต้นเดียวกัน ช่อดอกตัว ผู้จะออกที่ปลายกิ่ง เป็นแท่งยาวประมาณ 2.5 ซม. ช่อดอกตัวเมียเป็นแท่งกลมยาวออกจากลำต้น กิ่งก้านขนาดใหญ่ ผล เป็นผลรวม ผลกลมและยาวขนาดใหญ่ หนักหลายกิโลกรัมเมล็ดกลมรี เนื้อหุ้มเมล็ดสีเหลือง ถ้าสุกมีกลิ่นหอม

สรรพคุณทางยา

ใบ รสฝาดมันรักษาหนองเรื้อรัง และใบสดนำมาตำให้ละเอียดอุ่นพอกแผล ราก รสหวานอมขม แก้ท้องร่วง แก้ไข้ แก้ธาตุน้ำกำเริบ โลหิตพิการ ฝาดสมานบำรุงกำลัง และบำรุงโลหิต แก่นและราก รสหวานอมขม บำรุงโลหิต แก้กามโรค ขับพยาธิ ระงับประสาท และแก้โรคลมชัก ยาง รสจืด ฝาดเฝื่อน แก้อักเสบบวม แผลมีหนองเรื้อรัง แก้ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ขับพยาธิ และขับน้ำนม เนื้อหุ้มเมล็ด รสหวานมันหอม บำรุงกำลัง และชูหัวใจให้ชุ่มชื่น เนื้อในเมล็ด รสหวานมัน บำรุงน้ำนม ขับน้ำนม และบำรุงกำลัง

ประโยชน์ทางยา
ส่วนที่ใช้เป็นยา ใบ ราก (ขนุนละมุด) แก่นและราก ยาง เนื้อหุ้มเมล็ด เนื้อในเมล็ด

รสและสรรพคุณในตำรายาไทย
1. ใบ รสฝาดมัน รักษาหนองเรื้อรัง ใบสดนำมาตำให้ละเอียดอุ่นพอกแผล
2. ราก (ขนุนละมุด) รสหวานอมขม แก้ท้องร่วง แก้ไข้ แก้ธาตุน้ำกำเริบ โลหิตพิการ ฝาดสมาน บำรุงกำลัง บำรุงโลหิต
3. แก่นและราก รสหวานอมขม บำรุงโลหิต แก้กามโรค ขับพยาธิ ระงับประสาท แก้โรคลมชัก
4. ยาง รสจืด ฝาดเฝื่อน แก้อักเสบบวม แผลมีหนองเรื้อรัง แก้ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ขับพยาธิ ขับน้ำนม
5. เนื้อหุ้มเมล็ด รสหวานมันหอม บำรุงกำลัง ชูหัวใจให้ชุ่มชื่น
6. เนื้อในเมล็ด รสหวานมัน บำรุงน้ำนม ขับน้ำนม บำรุงกำลัง

ขนาดและวิธีใช้
1. รักษาแผลมีหนองเรื้อรัง ใช้ใบแห้งบดเป็นผง โรยแผล หรือใช้ผสมยาทาตรงที่เป็น ถ้าใช้รักษาบาดแผลธรรมดา ใช้ใบสดตำให้ละเอียดอุ่นนำไปพอกแผล
2. ช่วยขับน้ำนม (ตำรับยาพื้นบ้านของชาวเหนือ) ใช้ก้านขนุนอ่อนที่มีผลขนุนติดอยู่ 3-7 ก้าน ต้มน้ำรับประทาน
3. แก้ซางชุมและละอองซาง ใช้ดอกตัวผู้ (ขนุนหนัง) หรือเรียกว่า “ ส่า ” นำมาสุมแทรกใส่น้ำปูนใส ทาลิ้นเด็ก

คุณค่าทางโภชนาการ
ยอดขนุน รสฝาดอมเปรี้ยวเล็กน้อย ผลอ่อน รสมันหวาน สรรพคุณฝาดสมาน รักษาอาการท้องเสีย ผลขนุนอ่อน 100 กรัม ให้พลังงานกับร่างกาย 22 กิโลแคลอรี ประกอบด้วยน้ำ 88.4 กรัม คาร์โบไฮเดรต 1.7 กรัม โปรตีน 1.6 กรัม ไขมัน 1.0 กรัม กาก 2 กรัม มีใยอาหาร 8.7 กรัม แคลเซียม 8 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 3 มิลลิกรัม เหล็ก 0.5 มิลลิกรัม เบต้าแคโรทีน 4 ไมโครกรัม วิตามินบีหนึ่ง 0.49 มิลลิกรัม วิตามินบีสอง 0.05 มิลลิกรัม วิตามินซี 15 มิลลิกรัม

การปรุงอาหาร
ยอดอ่อน ใบอ่อนๆ ของขนุน รับประทานสดกับส้มตำ เมี่ยง (อีสาน) หรือรับประทานแบบสด หรือลวกรับประทานร่วมกับน้ำพริก นอกจากนี้ซังและยอดอ่อนยังปรุงเป็นแกง โดยแกงกับปลาแห้ง พริก หอมแดง กระเทียม ปลาร้า และ เกลือเล็กน้อย ปอกเปลือกฝานเนื้อขนุนเป็นแว่น นำไปต้มให้สุกและรับประทานร่วมกับน้ำพริก หรือนำไปทำอาหารพื้นเมืองที่มีรสชาติเฉพาะถิ่น ชาวอีสานปรุงเป็นซุปบักมี่ชาวเหนือปรุงเป็นแกงขนุน

ประโยชน์อื่น
ขนุนเป็นต้นไม้ที่มีประโยชน์ใช้สอยมากมายหลายด้าน แก่นไม้หรือเนื้อไม้ของขนุนจะมีสีเหลืองเข้มออกน้ำตาล นิยมนำมาใช้เป็นสีย้อมผ้า ผ้าจะออกสีเหลืองน้ำตาล หรือเรียกว่า ‘สักรัก’ นอกจากนี่ยังใช้ทำอุปกรณ์เครื่องเรือน และเครื่องดนตรีได้ด้วย